2020 жылдан бастап Қазақстанда Қаржы нарығын реттеу агенттігі қайта жұмыс істей бастайды

Сенат депутаттары дүйсенбі, 24 маусымда «Кейбір заңнамалық актілерге қаржы нарығын реттеу мен дамыту, микроқаржы қызметі және салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңды екі оқылымда қабылдады.

Процедураларға сәйкес, заң жалпы парламент қабылдаған заң болып табылады және президентке қол қоюға жіберіледі.

Енгізілетін өзгерістердің негізгі мақсаттарының бірі — реттеуші, бақылау және қадағалау функцияларын қаржы нарығына бөлу, тұтынушылық кредит беру тәуекелдерін шектеу. Қаржы нарығын реттеу және дамыту, сондай-ақ тұтынушылардың құқықтарын қорғау функциялары жаңа мемлекеттік органға — қаржы нарықтарын реттеу және дамыту агенттігіне берілетін болады. Агенттік тікелей ел президентіне бағынатын болады, орналасу орны Алматы қаласы болып белгіленеді. Агенттік қызметкерлерінің саны шамамен 500 адамды құрайды. Жаңа құрылым республикалық бюджет есебінен қаржыландырылады, еңбекақы төлеу жүйесін үкімет бекітеді, ал қызметшілердің мәртебесі Ұлттық банк қызметшілерінің мәртебесіне ұқсас болады.

«Ұлттық Банк өзінің негізгі мақсатына — төмен инфляцияны қолдауға, сондай-ақ елдің тұрақты дамуы мен халықтың өмір сүру деңгейінің өсуіне баса назар аудара отырып, баға тұрақтылығын қамтамасыз етуге шоғырлануға ниетті. Қаржы нарығын реттеу және дамыту, сондай-ақ тұтынушылардың құқықтарын қорғау функцияларын Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей есеп беретін жеке мемлекеттік органға беру ұсынылады «, — деп хабарлады Е.Досаев.

Ұлттық банк басшысының айтуынша, аталған бастаманы іске асыру мақсатында Ұлттық Банк «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қаржы нарығын реттеу және дамыту, микроқаржы қызметі және салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзірледі. Заң жобасы екі ірі бағыттан тұрады.

Бірінші бағыт, Қазақстан Ұлттық Банкінің Төрағасы хабарлағандай, қаржы секторын реттеу мен дамытудың тәуелсіз органын құру болып табылады.

«Елдің экономикалық өсуіне жәрдемдесу үшін Ұлттық Банк орталық банктің классикалық функцияларына шоғырлануға ниетті — бұл баға тұрақтылығын қамтамасыз ету, ақша-кредит саясаты, валюталық реттеу және төлем жүйелерін дамыту», — деп түсінік берді Е.Досаев.

Ол қаржы нарығын реттеу және дамыту, тұтынушылардың құқықтарын қорғау функцияларын Қаржы нарықтарын реттеу және дамыту агенттігіне беру ұсынылатынын қосты.

«Экономиканың сапалы өсуі үшін Ұлттық Банк қаржылық қолдаудың мемлекеттік бағдарламаларын, оның ішінде экономиканың басым салаларын несиелеу бағдарламасын, ипотекалық бағдарламаны іске асыруды жалғастырады.
«7-20-25» және басқа да бағдарламалар екінші деңгейлі банктер арқылы жүзеге асырылады «, — деді ол.

Е.Досаев өз тарапынан Агенттік қаржы нарығында қаржы ресурстарын бөлудің тиімділігін арттыруға, жаңа қаржы өнімдері мен қызметтерін енгізуге, олардың халық пен бизнес үшін қолжетімділігін арттыруға ықпал ететінін атап өтті.

Ұлттық Банк пен Агенттіктің қызметі, оның ішінде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы консультативтік-кеңесші орган болып табылатын Қаржылық тұрақтылық жөніндегі кеңестің қызметі шеңберінде басқару органдарында өзара өкілдік ету және өзара іс-қимыл жасау жолымен тығыз үйлестірілетін болады.

«Қаржылық тұрақтылық жөніндегі кеңесте міндетті түрде макропруденциалдық саясат шараларын іске асыруға, қаржы дағдарысының туындауын болдырмауға, төлем қабілеті жоқ банктерді реттеуге және жүйелік маңызы бар банктерді сауықтыру шараларын қаржыландыруға байланысты мәселелер қаралуға тиіс. Ұлттық Банк пен жаңа Агенттікті бөлудің негізгі қағидаты Ұлттық Банктің қолданыстағы мәртебесі мен жұмыс істеуінің заңнамалық негізін барынша сақтау және оларды жаңа Агенттікке тарату болып табылады «, — деді Е.Досаев.

«Ұлттық Банкке ұқсас Агенттік республикалық бюджет есебінен қаржыландырылатын Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей есеп беретін болады», — деп хабарлады Қазақстан Ұлттық Банкінің басшысы.

Ол қаржы нарығын қадағалау бойынша ақша-кредит саясатын іске асырудың тиімділігі Ұлттық Банк пен Агенттік арасында негізгі ақпарат алмасу арқылы қамтамасыз етілетінін айтты. Сондай-ақ Ұлттық Банк пен Агенттік үшін тең қолжетімділікті қамтамасыз ете отырып, статистикалық және реттеуші ақпараттың бірыңғай базасы құрылатын болады. Бұл қайталануды болдырмауға мүмкіндік береді және қаржы секторына қосымша жүктеме тудырмайды.

«Қызметшілердің мәртебесін Ұлттық Банк қызметшілерінің мәртебесіне ұқсас бекіту ұсынылады. Бұл еңбекақы төлеудің бәсекеге қабілетті деңгейін белгілей отырып, жоғары білікті персоналды жедел жалдау мүмкіндігін қамтамасыз етеді «, — деп түсіндірді Е.Досаев.

Ол Агенттікті құру Ұлттық Банкті қайта ұйымдастыру жолымен жүзеге асырылатынын, оның барысында функциялар, өкілеттіктер мен штат бірліктері қайта бөлінетінін айтты. Ұлттық Банктен Агенттікке аударылатын қызметкерлердің жалпы саны шамамен 500 адамды құрайды.

Қазақстан Ұлттық Банкінің Төрағасы атап өткендей, Заң жобасының екінші бағыты реттеуші төрелікті және тұтынушылық кредиттеу нарығындағы жүйелі проблемаларды жою болып табылады.

Е.Досаев халықтың борыштық жүктемесінің бақылаусыз өсуіне жол бермеу мақсатында барлық кредиттеу субъектілеріне қатысты тиісті реттеу және қадағалау құралдарын енгізу талап етілетінін хабарлады.

«Қазіргі уақытта реттелмейтін субъектілердің саны шамамен 2 мыңға жетеді және осы сегменттің үлесі салыстырмалы түрде аз болғанымен, несиелерді алу жылдамдығы, реттеудің жоқтығы және 700% жоғары сыйақы мөлшерлемелері азаматтардың борыштық ауыртпалығының бақылаусыз өсуіне жағдай жасайды», — деді ол.

Ұлттық Банк Төрағасының айтуынша, тұтынушылық кредиттердің неғұрлым белсенді өсуі реттелмейтін секторда байқалады — бұл онлайн-кредиторлар, кредиттік серіктестіктер және ломбардтар. Сонымен қатар, реттелмейтін субъектілер тарапынан қарыз алушылардың құқықтары мен мүдделерін бұзуға жол беріледі. Осы проблемаларды шешу үшін қадағалау органының реттеу периметрін оған кредиттеудің барлық субъектілерін қоса отырып кеңейту ұсынылады.

«Заң жобасы банктік емес кредиттік ұйымдарды реттеудің сараланған жүйесін енгізуді көздейді. Заң жобасы көрсетілген субъектілердің әрқайсысының қолданыстағы бизнес-моделін өзгертуді көздемейді, тек қызметтің нақты түріне тән тәуекелдерге байланысты талаптар енгізеді. Микроқаржы қызметі субъектілерін реттеу қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға және олардың қайта кредиттелуін болдырмауға бағытталатын болады «, — деп хабарлады Е.Досаев.

Атап айтқанда, Ұлттық банк басшысы атап өткендей, микрокредит беру ережелерінің болуына, кез келген комиссияны өндіріп алуға тыйым салуға, сыйақының шекті мөлшерлемесін сақтауға, қарыз алушылардың борыштық жүктемесін барабар бағалауға мүмкіндік беретін кредиттік бюроға ақпарат ұсыну қажеттілігіне қойылатын талаптар белгіленетін болады. Сонымен қатар, КЖ/ТҚҚ саласындағы заңнама талаптарын сақтау міндеті белгіленетін болады.

Е.Досаев баяндамасында атап өткендей, ұсынылып отырған шаралар кредиттеу нарығының ашықтығын арттыруға, түрлі сегменттерді реттеудегі орын алып отырған теңгерімсіздіктерді жоюға және ең бастысы — азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

«Заң жобасын қабылдаудан күтілетін салдардың маңыздылығы мен өзектілігін назарға ала отырып, Ұлттық Банк Үкіметпен бірлесіп заң жобасы қабылданған жағдайда оның нормаларын іске асыруға жедел кірісуге дайын», — деді Е.Досаев.

24.06.2019

Дереккөз: Banker.kz